Mala praxe do poder político

Carmen González López

      ¿ Qué terá o poder político que aquel que chega a el non quere deixalo?.

      Estamos a ver nestes días que o mal goberno e o uso dexenerado do poder convértese na regra en vez de ser a excepción.

      Xa Aristóteles establecía que existían tres formas de poder : o do pai sobre os fillos, o de o amo sobre os escravos e o do gobernante sobre os gobernados. O primeiro debe exercerse para o beneficio dos fillos o segundo para a vantaxe do amo e o terceiro o político, para beneficio de ambas partes.

      Débese por tanto diferenciar entre o bo e o mal goberno, entre aquel que busca o ben individual e o que busca o ben común, (sería este último o denominado bo goberno). O mesmo Rousseau, xa diferenciaba entre “vontade xeral” fronte a “vontade particular o individual”, se a segunda se impón sobre a primeira  produciríase a ruína do corpo político.

      Estamos vivindo na nosa sociedade, situacións que levan a relacionar o poder político con algo negativo. Xa alguén dixo “se queres coñecer a un home dálle poder” e “todo poder corrompe e o poder absoluto corrompe absolutamente”.

      Hoxe en día estamos a ver como os políticos a maioría das veces se serven do poder para fins particulares e non entenden que o poder que ostentan solo deben utilizalo para servir os cidadáns que os elixiron, ese servizo será o seu límite.

      A cidadanía está farta e está saíndo a rúa para protestar sobre a corrupción política, tal vez porque o número de representantes políticos implicados é cada vez maior, e está cada vez mais presente tamén no caso dos alcaldes elo a pesar de que son os máximos representantes da política municipal, é precisamente na política municipal onde mais frecuentes son as irregularidades e ilegalidades. Fai  pouco saíu na prensa que al menos 157 son os políticos que están imputados en causas xudiciais, os que se suman técnicos , funcionarios y particulares ligados os anteriores. Operacións xudiciais como as dos casos Pokemon, Carioca, Campeón, Torre, Orquesta, Paneles, Rey, Arena, Gondomar o Gürtel, así o confirman, e como estamos a ver uns alcaldes dimiten e outros non.

      Os propios cidadáns deberán vixiar que o exercicio que faga do poder o representante elixido non se abusivo e excesivo, para non caer no mesmo erro e votalo de novo. Uns dos primeiros defensores dos dereitos foron Aristóteles e Cicerón, o primeiro dicía que o poder debía exercerse a través do Dereito, posto que ni o mellor dos gobernantes, nin o más sabios, podían prescindir do cumprimento da lei. É por iso, non deben estar exentos de responsabilidade, e esta estará presente tanto nos actos cometidos dende o poder como nos omitidos dende o mesmo.

      O gobernante ou político debe ser responsable non so dos actos individuais senón dos actos do seu equipo de goberno pois el os elixiu e debe saber o que fan en todo momento dende o seu posto político, presuponse que entre eles debe existir comunicación xa que se xuntaron para cumprir as mesmas metas e e obxectivos.

      Non sei si será necesario recordar que a función primordial da Constitución é limitar e controlar o Poder para que este non esté concentrado en ningún órgano o ente individual.

      A etimoloxía da palabra política, é “polis” que fai referencia a poder vivir conxuntamente, é polo tanto trae consigo  a vinculación entre ética, política e poder no marco das relación dos seres humanos.

      Non debe polo tanto esquecerse como xa nos dicían os antigos filósofos que esta vinculación debe darse para conseguir un fin común: o ben dos cidadáns e non o beneficio particular do político o dos seus membros de goberno. Como consecuencia disto o poder político debe utilizarse para o cumprimento dos fin colectivos respectando as regras establecidas  para elo.

      Como estamos a ver, todos os días sae nos medios de comunicación que isto non se fai así ,os beneficios particulares priman sobre os colectivos e isto trae consigo no só un mal goberno senón unha dexeneración e un mal exercicio do poder político.

      Os cidadáns terán que reflexionar mais a hora de elixir nas urnas a o seu representante político xa que como estamos vendo unha mala elección levará a resultados desafortunados.

      A política, aínda que en se mesma ten uns ideais fundamentais e positivos, cando é levada a práctica por un “mal político”, perde os seus principios e vólvese a un terreo onde se entrecruzan moitos intereses e é fácil “confundir” o ben e o mal.

Publicado no Progreso o 30-12-2012

A xustiza dos xustos

José Domingo de Prada

      A xustiza é complexa, escorredía, indefinible, fluída, irrealizable, volátil. A xustiza é un enramado feble, como unha tea que fixeramos sen entrelazar os fíos. Manterase fermosa mentres estea no tear, pero cando intentemos sacala para lucila desfarásenos entre os dedos. A xustiza só vale como utopía, como referente, como ideal ou como marco teórico de acción.  É difícil saber en qué consiste a xustiza, e calquera que afirme ter claro o seu significado, delata que non ten pensado moito sobre ela.

      Si que parece máis sinxelo decatarnos da inxustiza, de falta da xustiza, porque a súa ausencia mostra un baleiro, un desacougo, unha traba, algo que, ou ben falta, ou non está como debería.

      Se facemos unha analoxía entre a idea primixenia de xustiza e a que temos hoxe, atopamos algúns paralelismos que poden botar algo de luz sobre ela, salvando os matices incorporados tras máis de dous mil cincocentos anos.

      A xustiza grega, a DIKÉ, xorde no ámbito da realidade material. Expresa a orde das cousas, a súa medida e as súas relacións. Este sentido material e xenérico da xustiza emparéntaa co concepto de ‘cosmos’, que tamén significa ‘orde’. Enfrontada coa xustiza está a HYBRIS, que significa inxustiza, falta de medida, desorde, exceso, ruptura do que debería ser. Ponnos no camiño do ‘caos’, da desorde.

      Co desenvolvemento do concepto de DIKÉ no ámbito social se ampliará aos campos ético, político e legal. A xustiza seguirá balanceándose entre a orde e a desorde. É xusta a orde, inxusta a desorde. Cando unha sociedade está organizada, será xusta a orde actual, e inxusta calquera desestabilización da mesma. Atendendo ao sentido social do termo, HYBRIS significará soberbia, ruptura do establecido, e, polo mesmo, desmesura. Mais, se xa hai problemas para establecer a orde natural, presuntamente obxectiva, estes medran e os desacordos multiplícanse, cando hai que decidir sobre a orde social, absolutamente subxectiva.

      No momento de establecer a xustiza, as sociedades, fanno idealizando un modelo, que pode saír da tradición, da forza, da relixión, do consenso. O modelo escollido establece a orde, o xusto; o que se separa do modelo é inxustiza, soberbia, e debe ser castigado. Así, os distintos códigos, non nos dan a verdade, nin sequera a xustiza, senón a orde social imperante, -ás veces a que desexamos e non temos-. E, sobre todo, danlla ao seu brazo executor, a maxistratura, para que poidan castigar calquera quebranto contra esa orde. A quen non hai que castigar é ao xusto, ao que cumpre a lei, é dicir, ao que está de acordo con esa orde social imperante.

      Coma hoxe temos xustificacións moi febles da orde social e calquera modelo semella ser válido só dun xeito provisorio, a xustificación da xustiza vese moi debilitada. O labor dos seus brazos executores problematízase, e, con frecuencia, cuestiónase. Isto faise especialmente relevante nos casos nos que os xuíces xulgan (ou os lexisladores lexislan) desde perspectivas abertamente ideolóxicas, de clase, relixiosas, sociais ou persoais disociadas das da sociedade.

      Ademais, se o xuíz xulga desde a posición do que cumpre a lei por convencemento (de calquera tipo, incluso por convencemento moral ou legal) será ríxido en extremo. Esta rixidez puido valer noutras sociedades -nas coercitivas, que impoñían a lei ‘a sangue e lume’-, mais na nosa non é válida porque, carente de conviccións fortes, cúmprese coa lei por mera conveniencia.

      O xuíz ten que xulgar desde a legalidade provisoria na que vive, desde a incerteza que implica a aplicación da lei que ten diante. O peor que lle pode pasar a un xuíz é crerse xusto. O xusto ou é o voceiro de Deus, da ideoloxía, do poder, dos opresores ou dos ricos. O xusto ten claro todo o que fai, sabe quen é o seu amo e cal é o camiño recto para servilo. Xulgará aos máis en función dese camiño. O problema do que se cre xusto é que non admite camiños paralelos ao seu. Por iso non debe xulgar os demais, pois pon por diante o seu recto camiño.

      Hoxe xeran lei e xúlgannos moitos xustos (e xustas -non imos empregar sempre o xenérico inclusivo-) e ese é o problema, pois a xustiza do xusto é inxusta.

Publicado no Progreso o 22-12-2012

Igrexa, fauna e xustiza social

 Gonzalo Pérez López

      Unha mañá dun día calquera de novembro, como tantos outros días dende que comezou o  inverno moral neste país, érgome apesarado e con ese pouso de tristura de fondo que che deixa o desolador panorama que nos rodea, resultado do progresivo e imparable deterioro ou desaparición, sen máis, de dereitos sociais, cuxo recoñecemento supuxera o sacrificio de tantas e tantas xeracións. Paro, especialmente de xente nova, privatización, encuberta ou explícita, da sanidade pública e universal, potenciación do ensino privado en detrimento do público, aparcamento sen condicións axeitadas de atención de dependentes, administración de xustiza só para ricos, miles de persoas durmindo na rúa e un interminable cúmulo  de realidades cotiás, expresión evidente da exclusión e da inxustiza que pasaron a formar parte da paisaxe social deste país.

      Sen convicción, e por pura inercia, abro o xornal e navego polas procelosas augas das noticias que non son tales: máis risco que prima, “banco malo” (pero, hai bancos bos?), ameaza de temporal,   parece que esta vez meteorolóxico e moito máis levadeiro que o tsunami dos mercados, éxito da reforma laboral expresado en ERES, cunha única erre e con maiúscula (desvergonza, claro), ata que, de súpeto, tropezo co anuncio da publicación, a escala planetaria, doutro libro do sumo dirixente da igrexa católica no que ofrece unha das súas habituais contribucións ao desenvolvemento da ciencia contemporánea e que desmantela dunha sentada boa parte da miña iconografía infantil. Resulta que nin a mula nin o boi formaban parte, como faunísticos notarios, do milagroso nacemento de Belén e, aínda máis, tampouco existiu  a estrela que se dicía  guiara aos Reis Magos ao portal. Así as cousas , non podería ser que, no futuro, se confirme a plausible  hipótese de que esa confluencia de monarquía e maxia non ten correspondencia real e me quede tamén sen reis neste vendaval iconicida?

      Superado o primeiro impacto, tento orientar a mente cara a pensamentos positivos e paso a valorar a achega papal á ciencia actual dende unha perspectiva pluridimensional: etnografía, zooloxía, historia e antropoloxía son algunhas das disciplinas que se ven enriquecidas, á vez que se abren novas vías de investigación cara ao benestar da humanidade.

      Pero lonxe de evadirme, invádeme, por asociación, a presenza daquela escenografía da nenez: o imaxinario críptico, aportado pola igrexa, a base de reis, estrelas, fauna variada, e aquel San José, cun papel inconsistente e diluído para aquela España machista no marco da ditadura , con fame e frío externo e interno, con medo e falta de liberdade para poñer de manifesto o obvio: a inxustiza que o inundaba todo, co silencio cómplice da todopoderosa institución eclesiástica  franquista.

      E pasaron anos e décadas, o país accedeu á democracia formal, que non á real, e a igrexa como institución mantivo intacto, coa aquiescencia dos sucesivos gobernos de Madrid e da periferia, o seu extraordinario poder. E nestes último anos, ata que a dereita -límite recuperou o goberno, encabezada polos seus máis egrexios xerarcas, saíu reiteradamente á rúa en manifestacións amplificadas polo eco dos corifeos do coro mediático que a alimenta. Pero non reclamaba un cambio radical do sistema económico dominante, que fomenta a inxustiza social como parte esencial do mesmo, senón que pedía restricións de dereitos de persoas e grupos, eliminación da educación cívica da escola e incremento dos seus enormes privilexios. Situado no poder o partido que mellor pode garantir o cumprimento dos seus caprichos, a igrexa retírase aos cuarteis de inverno e, quente e allea ao sufrimento da xente, repite o silencio cómplice, sen acción nin palabra solidaria, nin sequera a máis tenue crítica á mentira que, como parte inherente a súa acción política, practica o goberno actual.

      Por iso, neste escenario social espantoso que nos tocou vivir, onde as persoas son números suxeitos ó mercantilismo radical e a súa dignidade non é a súa esencia irrenunciable senón un adorno a eliminar, adquire a súa real dimensión este libro do xefe do Vaticano.

Sen embargo, parece que non se nos esborralla todo e que se pode albiscar unha vía para o optimismo, xa que, segundo entendín, aínda se mantén o presebe . Quédanos o presebe! 

Publicado no Progreso o 15-12-2012

A utilidade da Filosofía e a LOMCE

 Elías Pérez Sánchez

      O Anteproxecto de Lei Orgánica para a Mellora da Calidade de Ensino (LOMCE) pretende relegar á Filosofía e ás distintas materias hoxe vinculadas á Filosofía, como a Educación para a Cidadanía e os Dereitos Humanos -EpC- ou a Ética e Cidadanía -EyC- e que manteñen na actual GABE un continuo curricular, a unha disciplina académica de ámbito marxinal.

      Sen entrar en detalles que confundan o lector convén destacar a eliminación de EpC e de EyC e a súa implantación curricular nos niveis educativos de primaria e secundaria en beneficio dunha dubidosa transversalidade dos contidos destas diluíndo a importancia que ten na educación o coñecemento dos fundamentos racionais da conduta cidadá e a adquisición de habilidades sociais para o desenvolvemento dunha correcta convivencia democrática, e renunciando ao estudo dos preceptos, deberes e dereitos constitucionais ligados -como non podería ser doutro xeito- á Declaración Universal dos Dereitos Humanos e outros tratados internacionais.

      Por outra parte, a LOMCE pretende tamén despoxar da materia Filosofía e Cidadanía, actualmente cursada no bacharelato, a parte do currículo vinculado á cidadanía en beneficio da Filosofía tradicional cando a devandita materia pretende, na actual LOE, que o alumnado afonde na dimensión ética do concepto de cidadanía clarificando as súas bases e proxeccións filosóficas remitíndoo, dun xeito natural, ao estudo do concepto mesmo de Filosofía e da súa aplicabilidade. Non esqueza o lector que as materias antes citadas teñen como obxectivo "desenvolver unha conciencia cívica, crítica e autónoma, inspirada nos dereitos humanos e comprometida coa construción dunha sociedade democrática, xusta e equitativa e coa defensa da natureza, desenvolvendo actitudes de solidariedade e participación na vida comunitaria,".

      E por se fose iso pouco, o Anteproxecto LOMCE desterra a Historia da Filosofía do actual bacharelato ao ámbito da elección discrecional por parte do alumnado coa consecuente perda do status académico cardinal mantido durante décadas. Semellante desprezo cara ao coñecemento das orixes e a evolución do pensamento da humanidade no currículo escolar denota, canto menos, a consideración da Filosofía como un saber inútil, improdutivo e infecundo.

      Todo isto me fai recordar o discurso inaugural lido pola Catedrática de Ética, Esperanza Guisán, na solemne apertura do curso académico 2005-2006 da Universidade de Santiago e que levaba por título "Da útil inutilidade da Filosofía". Naquela brillante lección maxistral, a doutora Guisán defendía a necesidade e a utilidade da Filosofía nunha época histórica como a nosa onde tanto escasean os valores criticamente asumidos.

      Sorprende amargamente que os poderes públicos insistan na necesidade dun ensino de calidade para despois privar o alumnado dunha formación específica indispensable que lle axude a desenvolver as competencias necesarias que lle faciliten o acceso ao coñecemento dos valores constitucionais, os textos estatutarios de autonomía, os tratados internacionais, e os que garanten e formulan os distintos Dereitos Humanos. Resulta asombroso que a reflexión na aula sobre a lexitimidade do poder político, os fundamentos filosóficos do Estado democrático de dereito, a liberdade e a tolerancia poida ser considerada un mero anexo na formación integral dos mozos e mozas de hoxe en día.

      Hai que priorizar a formación de bos cidadáns antes que "bos profesionais". A profesionalidade é, certamente, unha virtude pública na medida que serve aos intereses comúns da sociedade, como moi ben indicou Victoria Camps nalgún dos seus libros. Pero a educación do futuro profesional non debera minimizar o papel liberador da Filosofía e a relevancia dunha educación moral que reforce e mellore as súas virtudes cívicas e públicas. E que os converta en bos cidadáns.

Publicado no Progreso o 8-12-2012